Main Content CTA Title
Nôl i Chwaraeon Cymru
  1. Hafan
  2. Fframwaith Sylfeini Cymru: Canllaw Arferion Da

Fframwaith Sylfeini Cymru: Canllaw Arferion Da

Fersiwn 1 - Crëwyd Medi 2024 

Arfer Da mewn Amgylcheddau Gweithgarwch Corfforol a Chwaraeon ar gyfer Plant 3 i 11 oed.

Er mwyn ein helpu ni i gyflawni ylfeini cadarn ar gyfer siwrnai gydol oes plant gyda gweithgarwch corfforol a chwaraeon, mae’r sector chwaraeon wedi cydweithio i gyd-gynhyrchu Fframwaith Sylfeini. Ymgynghorwyd â phobl ifanc drwy bartneriaeth yr Youth Sports Trust (YST) i sicrhau bod cynnwys y fframwaith a'r iaith yn cyd-fynd â'u hanghenion a'u dewisiadau.

Sgroliwch i lawr i weld y fersiwn ar-lein. Neu, lawrlwythwch y fersiwn PDF.

Mae plant clwb pêl-osgoi yn codi peli uwch eu pennau gyda'u hyfforddwr

Beth yw Fframwaith Sylfeini Cymru?

Mae Fframwaith Sylfeini Cymru yn ganllaw arfer da ar gyfer yr holl alluogwyr ledled Cymru sy’n ymwneud â threfnu, hyrwyddo a chyflwyno gweithgareddau corfforol a chwaraeon i blant 3 i 11 oed, mewn ysgolion, lleoliadau allgyrsiol, yn y gymuned ac ar lawr gwlad.

Pam fod y Fframwaith Sylfeini wedi cael ei ddatblygu?

Dylai pob plentyn dyfu i fyny yn cael profiadau mewn chwaraeon a gweithgarwch corfforol sy'n eu paratoi ar gyfer mwynhad oes o chwaraeon. Fel cenedl mae angen i ni wneud mwy ar frys i wella cyfranogiad plant mewn gweithgarwch corfforol a chwaraeon.

Mae pwysigrwydd bod yn actif bob dydd wedi cael ei ddatgan yn glir gan Brif Swyddogion Meddygol y DU, gan argymel bod plant a phobl ifanc yn gwneud o leiaf 60 munud ar gyfartaledd o weithgarwch corfforol cymedrol neu egnïol y dydd, ar draws yr wythnos.

Amlinelliad o Gymru

Ein Darlun Cenedlaethol - Y sefyllfa bresennol

  • Mae'r dirywiad mewn lefelau gweithgarwch corfforol yn dechrau mor gynnar â 7 oed.
  • Dim ond 22% o blant 8 i 11 oed sy’n bodloni'r canllawiau gweithgarwch corfforol.
  • Mae 1 o bob 4 plentyn 4 i 5 oed (27.1%) yng Nghymru yn or-dew neu dros eu pwysau.
  • Nid yw 1 o bob 3 disgybl (31%) yng Nghymru yn hyderus yn rhoi cynnig ar chwaraeon newydd.
  • Hyd yn oed o oedran cynnar, mae llawer o bobl ifanc yng Nghymru yn dweud nad oes ganddynt lawer o hyder a mwynhad mewn chwaraeon, ac nid ydynt bob amser yn teimlo bod ganddynt y sgiliau i gymryd rhan.

Dyna pam mae nifer o bartneriaid wedi dod ynghyd i greu Fframwaith Sylfeini Cymru.

Mae bachgen yn gwisgo gogls yn gwenu â'i fodiau i fyny ar ochr pwll nofio.

Beth mae plant eisiau?

Mae plant eisiau cyfleoedd chwaraeon sy'n ddiogel, yn bleserus ac yn ddatblygiadol.

  • "Rydw i eisiau dysgu sgiliau newydd a dysgu sut i chwarae'r gamp, yn ogystal â chael amser da" - Saul, 10 oed
  • "Mae'n bwysig iawn teimlo'n ddiogel, a'ch bod yn cael croeso a'ch cynnwys.” Lily, Sabine ac Ella, 11 oed
  • "Cefnogi pawb nid dim ond y rhai sy'n dda. Pawb i gael eu trin yn gyfartal.” - Disgyblion Blwyddyn 5, Ysgol Gynradd Maendy, Casnewydd
  • "Y clwb chwaraeon perffaith yw os yw'r hyfforddwyr yn garedig ac os yw'r gamp yn hwyl.” - Violet, 8 oed
  • "Rydw i eisiau hyfforddwr sy'n groesawgar, yn gwenu arnaf i ac yn gwneud i mi deimlo'n rhan o bethau.” - Thomas a Theo, 9 oed

Diogel

Os ydych chi’n uniongyrchol gyfrifol am redeg sesiwn neu weithgaredd, dyma bethau i’w hystyried.

Mae plentyn angen...

teimlo’n ddiogel ym mannau a lleoedd y gweithgarwch, a hynny dan do ac yn yr awyr agored.

  • A chithau’n hwylusydd, dylech chi wybod am y polisïau a’r gweithdrefnau diogelu, a phwy ydy arweinydd diogelu dynodedig eich sefydliad. 
  • Mae hyn yn cynnwys gwneud yn siŵr bod yr amgylchedd yn cyrraedd y safon ofynnol o ran diogelu a bod digon o hyfforddwyr yn bresennol i sicrhau ymarfer diogel.

cyfleoedd i ddatrys problemau.

  • Dylech chi greu amgylchedd lle mae plentyn yn gallu wynebu heriau ac yn cael cyfle i ddod o hyd i atebion. 
  • Cadwch anghenion datblygu a phrofiadau’r plentyn mewn cof wrth feddwl am heriau.

teimlo ei fod yn perthyn.

  • Rhowch groeso i bawb a dangos empathi at bawb. 
  • Treuliwch amser yn deall, dathlu a darparu ar gyfer amrywiaeth a natur unigryw plant a’u teuluoedd. Dylech chi greu amgylchedd croesawgar lle mae plentyn a’i oedolyn cyfrifol yn teimlo eu bod yn perthyn.

teimlo’n dda am ei hun.

  • Dylech chi greu diwylliant cefnogol i bawb lle mae rôl oedolion cyfrifol yn cael ei chroesawu a’i pharchu. 
  • Gallwch chi wneud hyn drwy fabwysiadu agwedd gyson at ymddygiad, ailadrodd a chanmol ymddygiad cadarnhaol, ac annog y rhai sy’n cymryd rhan i barchu pawb, i ddyfalbarhau, ac i fod yn gollwyr da.

teimlo’n ddiogel ym mannau a lleoedd y gweithgarwch, a hynny dan do ac yn yr awyr agored.

  • A chithau’n hwylusydd, dylech chi wybod am y polisïau a’r gweithdrefnau diogelu, a phwy ydy arweinydd diogelu dynodedig eich sefydliad. 
  • Mae hyn yn cynnwys gwneud yn siŵr bod yr amgylchedd yn cyrraedd y safon ofynnol o ran diogelu a bod digon o hyfforddwyr yn bresennol i sicrhau ymarfer diogel.

cyfleoedd i ddatrys problemau.

  • Dylech chi greu amgylchedd lle mae plentyn yn gallu wynebu heriau ac yn cael cyfle i ddod o hyd i atebion. 
  • Cadwch anghenion datblygu a phrofiadau’r plentyn mewn cof wrth feddwl am heriau.

teimlo ei fod yn perthyn.

  • Rhowch groeso i bawb a dangos empathi at bawb. 
  • Treuliwch amser yn deall, dathlu a darparu ar gyfer amrywiaeth a natur unigryw plant a’u teuluoedd. Dylech chi greu amgylchedd croesawgar lle mae plentyn a’i oedolyn cyfrifol yn teimlo eu bod yn perthyn.

teimlo’n dda am ei hun.

  • Dylech chi greu diwylliant cefnogol i bawb lle mae rôl oedolion cyfrifol yn cael ei chroesawu a’i pharchu. 
  • Gallwch chi wneud hyn drwy fabwysiadu agwedd gyson at ymddygiad, ailadrodd a chanmol ymddygiad cadarnhaol, ac annog y rhai sy’n cymryd rhan i barchu pawb, i ddyfalbarhau, ac i fod yn gollwyr da.

Llawn mwynhad

Os ydych chi’n uniongyrchol gyfrifol am redeg sesiwn neu weithgaredd, dyma bethau i’w hystyried.

Mae plentyn angen...

teimlo’n ddibryder ac yn hyderus wrth gyflwyno ei syniadau ei hun a gwneud ei ddewisiadau ei hun.

  • Dylid annog plant i gyfrannu at y gweithgareddau a theimlo’n ddigon hyderus i ddweud ei ddweud yn yr amgylchedd.
  • Dylech chi sylwi ar gyfathrebu geiriol a dieiriau.

gweithgareddau hwyliog y mae’n gallu cymryd rhan ynddyn nhw gyda’i ffrindiau a’i deulu.

digon o amser i fod yn egnïol.

  • Heb weiddi neu ddefnyddio signalau llym, dylech chi roi cyfarwyddiadau clir a chryno, a mabwysiadu agwedd bwyllog sy’n cadw rheolaeth ac awdurdod. 
  • Dylech chi osgoi cyfnodau o segurdod, fel ymarferion neu sesiynau lle mae plant yn gorfod aros eu tro.

amser i chwarae.

  • Dylech chi ganiatáu amser ar gyfer gweithgareddau heb strwythur er mwyn i blant allu chwarae a bod yn greadigol wrth ddysgu sgiliau newydd.

teimlo bod ei ymdrechion a’i welliannau yn cael eu gwerthfawrogi er mwyn magu ei hyder.

  • Dylech chi roi canmoliaeth, anogaeth ac atgyfnerthiad cadarnhaol. 
  • Cofiwch ganolbwyntio ar y broses yn hytrach na’r canlyniad, gan gynnwys cydnabod gwaith caled, bwriad a chreadigrwydd plentyn. 
  • Dylai eich gweithgareddau ddatblygu hyder, cymhelliant a dyfalbarhad plant, er mwyn iddyn nhw fod yn fodlon rhoi cynnig ar weithgareddau newydd a chroesawu heriau newydd.

teimlo’n ddibryder ac yn hyderus wrth gyflwyno ei syniadau ei hun a gwneud ei ddewisiadau ei hun.

  • Dylid annog plant i gyfrannu at y gweithgareddau a theimlo’n ddigon hyderus i ddweud ei ddweud yn yr amgylchedd.
  • Dylech chi sylwi ar gyfathrebu geiriol a dieiriau.

gweithgareddau hwyliog y mae’n gallu cymryd rhan ynddyn nhw gyda’i ffrindiau a’i deulu.

digon o amser i fod yn egnïol.

  • Heb weiddi neu ddefnyddio signalau llym, dylech chi roi cyfarwyddiadau clir a chryno, a mabwysiadu agwedd bwyllog sy’n cadw rheolaeth ac awdurdod. 
  • Dylech chi osgoi cyfnodau o segurdod, fel ymarferion neu sesiynau lle mae plant yn gorfod aros eu tro.

amser i chwarae.

  • Dylech chi ganiatáu amser ar gyfer gweithgareddau heb strwythur er mwyn i blant allu chwarae a bod yn greadigol wrth ddysgu sgiliau newydd.

teimlo bod ei ymdrechion a’i welliannau yn cael eu gwerthfawrogi er mwyn magu ei hyder.

  • Dylech chi roi canmoliaeth, anogaeth ac atgyfnerthiad cadarnhaol. 
  • Cofiwch ganolbwyntio ar y broses yn hytrach na’r canlyniad, gan gynnwys cydnabod gwaith caled, bwriad a chreadigrwydd plentyn. 
  • Dylai eich gweithgareddau ddatblygu hyder, cymhelliant a dyfalbarhad plant, er mwyn iddyn nhw fod yn fodlon rhoi cynnig ar weithgareddau newydd a chroesawu heriau newydd.

Helpu i Ddatblygu

Os ydych chi’n uniongyrchol gyfrifol am redeg sesiwn neu weithgaredd, dyma bethau i’w hystyried

cael ei gefnogi gan alluogwyr cymwys.

  • Dylai gweithgareddau gael eu cynllunio a’u darparu gan hyfforddwyr, gwirfoddolwyr, arweinwyr ac athrawon cymwys sy’n deall pwysigrwydd gweithgarwch corfforol i blant. 
  • A chithau’n gyfrifol am ddarparu, dylech chi roi adborth ystyrlon a dealladwy, a gofyn cwestiynau i’r rhai sy’n cymryd rhan i wneud yn siŵr eu bod yn deall.

datblygu ei sgiliau corfforol

  • Dylech chi wneud yn siŵr bod plant yn gallu meithrin amrywiaeth o sgiliau symud sylfaenol drwy amrywiaeth o chwaraeon a gweithgarwch corfforol.
  • Gallwch chi wneud hyn drwy gynllunio rhaglenni sy’n addas i’w datblygiad a meddu ar wybodaeth am sut mae sgiliau trosglwyddadwy o wahanol chwaraeon yn gallu bod o fudd i unigolyn.

Pwnc 1: Ffilm 1 – Manteision defnyddio dull aml-chwaraeon o weithredu 
Pwnc 1: Ffilm - Gwyliwch gyda Disgrifiad Sain

gweithgareddau sy’n ei alluogi i archwilio ei berthynas â symud a gweithgarwch corfforol.

  • Dim ots beth ydy canlyniad y perfformiad, dylech chi annog plant i gefnogi ei gilydd wrth iddyn nhw archwilio eu symudiadau mewn gweithgarwch corfforol. 
  • Cofiwch am deimladau, anghenion a risgiau’r rhai sy’n cymryd rhan wrth iddyn nhw ddatblygu eu sgiliau.

symud bob dydd.

  • Dylai strwythur eich gweithgareddau ganiatáu digon o amser i blant fod yn egnïol. 
  • Dylai eich amgylcheddau eu hannog i symud bob dydd a dylai hwyluswyr ddeall pa mor bwysig ydy gweithgarwch corfforol rheolaidd i blant.

gweithio’n galed i wella.

  • Wrth gynllunio ac asesu eich gweithgareddau, dylech chi ystyried lle mae’r plentyn arni o ran ei ddatblygiad cymdeithasol, emosiynol, gwybyddol a chorfforol. 
  • Dylai eich gweithgareddau herio a chefnogi gallu a datblygiad cyfannol y plentyn.

mynediad at amrywiaeth o amgylcheddau ac offer.

  • Rhowch wahanol brofiadau i blant drwy gynnal eich gweithgareddau mewn gwahanol amgylcheddau a defnyddio amrywiaeth o offer, gan fanteisio ar bob cyfle i symud a bod yn egnïol. 
  • Dylech chi gynnwys y plant a’u hoedolion cyfrifol wrth ddewis gweithgareddau. Dylech chi wneud yn siŵr hefyd eich bod yn dewis offer addas sy’n cyd-fynd â lefel sgiliau a datblygiad y plentyn.

cael ei gefnogi gan alluogwyr cymwys.

  • Dylai gweithgareddau gael eu cynllunio a’u darparu gan hyfforddwyr, gwirfoddolwyr, arweinwyr ac athrawon cymwys sy’n deall pwysigrwydd gweithgarwch corfforol i blant. 
  • A chithau’n gyfrifol am ddarparu, dylech chi roi adborth ystyrlon a dealladwy, a gofyn cwestiynau i’r rhai sy’n cymryd rhan i wneud yn siŵr eu bod yn deall.

datblygu ei sgiliau corfforol

  • Dylech chi wneud yn siŵr bod plant yn gallu meithrin amrywiaeth o sgiliau symud sylfaenol drwy amrywiaeth o chwaraeon a gweithgarwch corfforol.
  • Gallwch chi wneud hyn drwy gynllunio rhaglenni sy’n addas i’w datblygiad a meddu ar wybodaeth am sut mae sgiliau trosglwyddadwy o wahanol chwaraeon yn gallu bod o fudd i unigolyn.

Pwnc 1: Ffilm 1 – Manteision defnyddio dull aml-chwaraeon o weithredu 
Pwnc 1: Ffilm - Gwyliwch gyda Disgrifiad Sain

gweithgareddau sy’n ei alluogi i archwilio ei berthynas â symud a gweithgarwch corfforol.

  • Dim ots beth ydy canlyniad y perfformiad, dylech chi annog plant i gefnogi ei gilydd wrth iddyn nhw archwilio eu symudiadau mewn gweithgarwch corfforol. 
  • Cofiwch am deimladau, anghenion a risgiau’r rhai sy’n cymryd rhan wrth iddyn nhw ddatblygu eu sgiliau.

symud bob dydd.

  • Dylai strwythur eich gweithgareddau ganiatáu digon o amser i blant fod yn egnïol. 
  • Dylai eich amgylcheddau eu hannog i symud bob dydd a dylai hwyluswyr ddeall pa mor bwysig ydy gweithgarwch corfforol rheolaidd i blant.

gweithio’n galed i wella.

  • Wrth gynllunio ac asesu eich gweithgareddau, dylech chi ystyried lle mae’r plentyn arni o ran ei ddatblygiad cymdeithasol, emosiynol, gwybyddol a chorfforol. 
  • Dylai eich gweithgareddau herio a chefnogi gallu a datblygiad cyfannol y plentyn.

mynediad at amrywiaeth o amgylcheddau ac offer.

  • Rhowch wahanol brofiadau i blant drwy gynnal eich gweithgareddau mewn gwahanol amgylcheddau a defnyddio amrywiaeth o offer, gan fanteisio ar bob cyfle i symud a bod yn egnïol. 
  • Dylech chi gynnwys y plant a’u hoedolion cyfrifol wrth ddewis gweithgareddau. Dylech chi wneud yn siŵr hefyd eich bod yn dewis offer addas sy’n cyd-fynd â lefel sgiliau a datblygiad y plentyn.