Roedd y nod hwn yn edrych ar effaith ysgol yn dod yn lleoliad addysg actif ar:
- i) Y Weledigaeth ar gyfer Chwaraeon a Strategaeth Chwaraeon Cymru;
- ii) lefelau gweithgarwch corfforol;
- iii) blaenoriaethau addysgol gan gynnwys presenoldeb.
I nodi, o ystyried y llinellau amser gwahanol sydd wedi’u defnyddio i roi’r rhaglen ar waith mewn gwahanol ysgolion, bydd yr effaith ar draws pobun o’r pynciau o ddiddordeb yn amrywio, ac, i rai ysgolion, bydd yr effaith (os o gwbl) yn cael ei gwireddu yn ystod y misoedd a’r blynyddoedd nesaf.
Strategaeth chwaraeon cymru
O fewn Strategaeth Chwaraeon Cymru, un bwriad strategol yw “sicrhau bod pawb yn cael y cyfle i fod yn actif drwy chwaraeon”, ac un maes allweddol y ceisiwyd ei gyflawni oedd “canolbwyntio ar bartneriaid mewn lleoliadau addysg a chymunedol”. Drwy gomisiynu’r rhaglen AEBSD mewn ysgolion, mae Chwaraeon Cymru yn cyflawni eu bwriad strategol – mae ysgol yn dod yn lleoliad addysg actif yn golygu eu bod yn helpu i sicrhau bod gan bawb fynediad i chwaraeon. Mae hyn yn unol â Chynllun Gweithredu Byd-eang Sefydliad Iechyd y Byd ar Weithgarwch Corfforol 2018-2030, lle mae argymhelliad ar gyfer creu amgylcheddau actif i gryfhau mynediad i gyfleusterau chwaraeon gan bawb. Bydd gwaith pellach yn cynnwys olrhain pa ganran o gyfleusterau ysgol sydd ar gael i’r cyhoedd eu defnyddio; mae dyhead ymhlith ysgolion i’w weld yn y prosiect peilot hwn, gydag ysgolion yn ceisio ymgynghori â’r cymunedau ehangach a rhoi seilwaith yn ei le i alluogi mynediad cyhoeddus, yn annibynnol ar staff ysgol.
Tynnodd demograffeg yr ysgolion a gymerodd ran yn y peilot sylw at y ffaith bod llawer wedi’u lleoli mewn rhai ardaloedd heriol yng Nghymru. Ceir tystiolaeth o hyn gan rai ysgolion yn adrodd targed o leihau ymddygiad gwrthgymdeithasol ac yn datgan bod yr heddlu wedi adrodd am ostyngiad mewn troseddu mewn ysgol benodol. Mae darparu cyfleoedd i blant a phobl ifanc mewn amgylcheddau glân, diogel ac ysgogol yn hollbwysig.
Mae gwaith ar droed yng Nghymru i gynnal archwiliad o’r defnydd o weithgarwch corfforol fel adnodd i atal troseddu ar draws heddluoedd yng Nghymru. Bydd yn bwysig rhoi mesurau ar waith i olrhain yr effaith gadarnhaol y mae creu lleoliadau addysg actif yn ei chael ar ystadegau troseddu lleol.
Lefelau gweithgarwch corfforol
Gofynnwyd i’r disgyblion, drwy arolwg, a oedd eu lefelau gweithgarwch corfforol wedi newid oherwydd mynychu sesiynau AEBSD. O blith y plant a gwblhaodd yr arolwg, nododd y mwyafrif gynnydd, a nododd cyfran fechan nad oedd unrhyw newid. Mae’n bwysig nodi na ddylai unrhyw newid gael ei ystyried yn ganlyniad negyddol gan y gallai disgyblion felly fod yn cynnal eu lefelau presennol, ac rydym yn gwybod eu bod yn gostwng gydag oedran, ac efallai bod rhai plant eisoes yn bodloni, neu’n rhagori ar, ganllawiau gweithgarwch corfforol.
Fodd bynnag, oherwydd y niferoedd cwblhau isel, rhaid bod yn ofalus wrth ddehongli’r canfyddiadau hyn. Dylai darpariaeth y rhaglen yn y dyfodol geisio cynnwys cyfres o fesurau gweithgarwch corfforol. Yn ogystal, roedd darparu amrywiaeth ehangach o weithgareddau chwaraeon yn cael ei gydnabod a’i werthfawrogi gan ddisgyblion. Roedd y cofrestriad cyflym ar gyfer sesiynau yn gadarnhaol. O fewn ac o’r sesiynau, gwelodd staff gynnydd yn sgiliau corfforol y disgyblion a brwdfrydedd y disgyblion oedd yn cymryd rhan i ymwneud â gwirfoddoli.
Blaenoriaethau addysgol ysgolion
Soniodd yr ysgolion am welliannau yn ymddygiad, hyder, hunan-barch a gwydnwch y disgyblion, ynghyd â manteision trawsgwricwlaidd a chydweithredu. Er enghraifft, adlewyrchwyd effaith gadarnhaol ar ymddygiad disgyblion yn yr ysgol mewn mwy na hanner y cofnodion dysgu misol a gwblhawyd gan ysgolion. Yn ogystal, roedd y sesiynau AEBSD yn ffynhonnell i helpu disgyblion i reoli eu hemosiynau a dysgu hunanreolaeth. Yn addawol, un o’r prif resymau pam bod ysgolion yn ceisio dod yn lleoliad addysg actif oedd i ‘ddatblygu gwybodaeth a dealltwriaeth y disgyblion o fod yn gorfforol actif’.
Gyda maes dysgu a phrofiad newydd o fewn y cwricwlwm newydd yng Nghymru yn canolbwyntio ar iechyd a lles, byddai cynnydd cadarnhaol yr ysgolion yn ymdrechu i gyflawni amcan y maes dysgu hwn. Mae hefyd angen datblygu plant fel cyfryngau eu hiechyd eu hunain a datblygu llythrennedd iechyd, at ddibenion unigol a chymdeithasol (Sorbring a Luczynski, 2019). Dylid annog ysgolion ac awdurdodau lleol i gasglu canlyniadau llewyrchus (e.e. datblygiad personol) cynnydd, dysg a datblygiad y plant tuag at gyflawni blaenoriaethau addysg, ac nid mesurau traddodiadol yn unig (e.e. presenoldeb).
