Mae’r weledigaeth yn canolbwyntio ar greu ystod eang o brofiadau cadarnhaol, fel bod pawb yn gallu mwynhau chwaraeon a gweithgarwch.
Mae’r adran hon yn canolbwyntio ar edrych ar y ‘Galw’ a’r ‘Galw Heb ei Fodloni’ am chwaraeon a gweithgarwch corfforol ymhlith oedolion. Mae'r ffigurau hyn yn dangos lle mae gan weithgareddau y potensial i gynyddu ac, yn ei dro, darparu mwy o gyfleoedd i oedolion eu mwynhau.
5.1 Galw Cenedlaethol
Mae oedolion â ‘Galw’ yn cyfeirio at y rhai a ddywedodd eu bod eisiau gwneud mwy o chwaraeon a / neu weithgarwch. Efallai bod yr oedolion hyn eisoes yn cymryd rhan mewn chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol.
Ar draws y 2.5 miliwn o oedolion yng Nghymru, dywedodd 685,000 bod ganddynt alw i gymryd rhan mewn o leiaf un gamp neu weithgaredd corfforol, sef 27% o’r holl oedolion yn 2022-23.
Mae’r ffigur hwn wedi gostwng 4 pwynt canran ers 2021-22, pryd dywedodd 31% o oedolion bod ganddynt alw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch. Mae hyn yn cynrychioli 87,000 yn llai o oedolion â galw.
Mae'r gostyngiad hwn wedi'i sbarduno'n bennaf gan lai o alw am weithgareddau ffitrwydd (Graff 8).
Graff 8: Cyfran yr oedolion sydd â galw am o leiaf un math o weithgaredd dros amser.
Ar draws y grwpiau gweithgarwch eang¹⁸, roedd gan 16% (403,000 o oedolion) alw am o leiaf un ‘Gweithgaredd Ffitrwydd’, roedd gan 10% (248,000 o oedolion) alw am o leiaf un gweithgaredd ‘Chwaraeon a / neu Gêm’, ac roedd gan 5% (126,000 o oedolion) alw am o leiaf un ‘Gweithgaredd Awyr Agored’ yn 2022-23.
Mae hyn yn cyfateb i tua thri chwarter miliwn o gyfleoedd ychwanegol ar gyfer cyfranogiad ar draws y boblogaeth o oedolion.
Tabl 9: Cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw am fwy o weithgarwch, yn ôl amledd y cyfranogiad.
Canran o oedoloion
Nifer yr oedolion
Wedi cymryd rhan deirgwaith neu fwy yr wythnos
49%
337,000
Wedi cymryd rhan 2 waith yr wythnos
9%
61,000
Wedi cymryd rhan 1 waith yr wythnos
9%
61,000
Wedi cymryd rhan llai nag unwaith yr wythnos
33%
222,000
Ymhlith oedolion oedd â galw, cymerodd 49% ran, ar gyfartaledd, deirgwaith neu fwy yr wythnos yn ystod y pedair wythnos flaenorol. Mae hwn yn gynnydd o 7 pwynt canran o gymharu â 2021-22.
I'r gwrthwyneb, roedd 33% o oedolion oedd â galw wedi cymryd rhan lai nag unwaith yr wythnos ar gyfartaledd, neu ddim o gwbl, yn ystod y pedair wythnos flaenorol. Mae hwn yn ddirywiad o 4 pwynt canran o gymharu â 2021-22.
¹⁸Mae Atodiad 7.I yn darparu manylion am y mathau o weithgareddau sydd wedi’u dosbarthu yn y grwpiau eang. Sylwer: gallai oedolion adrodd am weithgarwch mewn grwpiau eang lluosog.
5.2 Daearyddiaeth
Tabl 10: Cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon / gweithgarwch corfforol, yn ôl Ardal Partneriaeth Chwaraeon Ranbarthol a Dwysedd Poblogaeth.
Ardal Partneriaeth Chwaraeon Ranbarthol 19
Canran o oedolion
Nifer yr oedolion
Gogledd Cymru
30%
169,000
Canolbarth Cymru
29%
50,000
Gorllewin Cymru
31%
178,000
Canolbarth y De
25%
188,000
Gwent
21%
100,000
Dwysedd Poblogaeth 20
'Trefol'
26%
434,000
'Gwledig'
29%
251,000
Cyfanswm Cymru 21
27%
685,000
Roedd cyfran yr oedolion â galw yng Ngogledd Cymru, Canolbarth Cymru a Gorllewin Cymru yn uwch na chyfran yr oedolion â galw yng Nghanolbarth y De a Gwent.
Ymhellach, roedd cyfran yr oedolion â galw yng Ngwent yn is na'r cyfartaledd cenedlaethol, tra oedd y galw yng Ngogledd Cymru, Canolbarth Cymru, Gorllewin Cymru, a Chanolbarth y De yn debyg i'r cyfartaledd cenedlaethol.
O gymharu â chanfyddiadau 2021-22, gwelwyd y galw yng Nghanolbarth y De a Gwent yn lleihau, ond arhosodd y galw yng Ngogledd, Canolbarth a Gorllewin Cymru yn debyg.
Yn ogystal, roedd cyfran yr oedolion oedd â galw am o leiaf un math o chwaraeon / gweithgarwch corfforol mewn ardaloedd ‘Gwledig’ yn debyg i'r hyn a geir mewn ardaloedd ‘Trefol’. Mae hyn yn wahanol i ganfyddiadau Arolwg Cenedlaethol 2021-22 lle’r oedd y bobl mewn ardaloedd ‘Trefol’ yn fwy tebygol o fod â galw o gymharu â’r bobl mewn ardaloedd ‘Gwledig’. Mae hyn yn golygu bod y newid wedi’i sbarduno gan lai o alw mewn ardaloedd ‘Trefol’.
Tabl 11: Cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol, yn ôl Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (MALlC):
Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru
Canran o oedolion
Nifer yr oedolion
Cwintel 1 (20% mwyaf difreintiedig)
25%
107,000
Cwintel 2
25%
119,000
Cwintel 3
29%
152,000
Cwintel 4
28%
155,000
Cwintel 5 (20% lleiaf difreintiedig)
27%
152,000
Cyfanswm Cymru 22
27%
685,000
Mae Tabl 11 yn dangos cyfran a nifer yr oedolion oedd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol yn ôl cwintelau Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (MALlC). Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (MALlC) yw mesur swyddogol Llywodraeth Cymru o amddifadedd cymharol ar gyfer ardaloedd bychain yng
Nghymru. Mae gan bob cwintel boblogaeth debyg o ran maint, ac felly gellir cymharu cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol yn erbyn ei gilydd.
Roedd cyfran yr oedolion â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol yn debyg rhwng y rhai sy’n byw yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig o gymharu â’r rhai sy’n byw yn yr ardaloedd lleiaf difreintiedig yng Nghymru.
Mae hyn yn wahanol i ganfyddiadau 2021-22, lle gwelwyd gwahaniaeth o 7 pwynt canran rhwng y cymunedau mwyaf a lleiaf difreintiedig. At hynny, arhosodd y ffigurau galw yn debyg rhwng 2021-22 a 2022-23 ar gyfer y rhai yng Nghwintel 1 (mwyaf difreintiedig), Cwintel 2, Cwintel 3 a Chwintel 4. Fodd bynnag, bu gostyngiad yn y galw ymhlith y rhai yng Nghwintel 5 (lleiaf difreintiedig).
Graff 9: Cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol, yn ôl Grŵp Oedran.
Yn gyffredinol, roedd cyfran yr oedolion oedd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol yn gostwng gydag oedran; roedd y rhai rhwng 16 a 24 oed, 25 a 34 oed, 35 a 44 oed, 45 a 54 oed, a 55 a 64 oed yn fwy tebygol o adrodd bod ganddynt alw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch o gymharu ag oedolion 65 i 74 oed a 75+ oed.
O gymharu â 2021-22, gostyngodd cyfran yr oedolion â galw o fewn grwpiau oedran 35 i 44, a 45 i 54, ond arhosodd cyfran yr oedolion â galw mewn grwpiau oedran eraill yn debyg.
5.4 Demograffeg
Tabl 12: Cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw i wneud mwy o un math o leiaf o chwaraeon neu weithgarwch corfforol.
Rhyw
Canran o oedolion
Nifer yr oedolion
Benywod
26%
340,000
Gwrywod
28%
345,000
Ethnigrwydd
Gwyn
(Cymreig, Seisnig, Albanaidd, Gwyddelig o Ogledd Iwerddon a Phrydeinig)
26%
620,000
Gwyn Arall
(Gwyddelig, Sipsi neu Deithiwr Gwyddelig, neu unrhyw gefndir Gwyn arall)
34%
22,000
Unrhyw Grŵp Ethnig Arall
(Du, Du Cymreig, Du Prydeinig, Caribïaidd, neu Affricanaidd, Asiaidd, Asiaidd Cymreig, Asiaidd Prydeinig, grwpiau ethnig Cymysg neu Luosog)
34%
43,000
Salwch, Anabledd neu Lesgedd
 salwch, anabledd neu lesgedd hirsefydlog
28%
335,000
Dim salwch, anabledd neu lesgedd hirsefydlog
27%
346,000
Amddifadedd
Byw mewn amddifadedd materol
33%
129,000
Ddim yn byw mewn amddifadedd materol
26%
556,000
Yr Iaith Gymraeg
Pobl sy’n defnyddio’r Gymraeg yn eu bywyd bob dydd (FG36)
32%
85,000
Pobl nad ydynt yn defnyddio’r Gymraeg yn eu bywyd bob dydd
Mae Tabl 12 yn dangos cyfran yr oedolion a ddywedodd bod ganddynt alw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol, yn ôl nodweddion demograffig.
Roedd y rhai a oedd yn byw mewn amddifadedd materol yn fwy tebygol o adrodd am alw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol o gymharu â’r rhai nad oeddent yn byw mewn amddifadedd materol. Yn 2022-23, arhosodd y cyfraddau galw yn debyg i’r ffigurau a adroddwyd yn 2021-22 ar gyfer y rhai sy’n byw mewn amddifadedd materol (31% yn 2021-22). Fodd bynnag, gwelwyd gostyngiad o 5 pwynt canran yn y cyfraddau galw ymhlith y rhai nad ydynt yn byw mewn amddifadedd materol (31% yn 2021-22).
Ymhellach, roedd y rhai sy’n defnyddio’r Gymraeg mewn bywyd bob dydd yn fwy tebygol o adrodd am alw am o leiaf un gamp neu weithgaredd corfforol o gymharu â’r rhai nad ydynt yn defnyddio’r iaith Gymraeg mewn bywyd bob dydd.
O gymharu â 2021-22, arhosodd y cyfraddau galw yn debyg ymhlith defnyddwyr yr iaith Gymraeg (33% yn 2021-22). Fodd bynnag, gostyngodd y cyfraddau galw 4 pwynt canran ymhlith y rhai nad ydynt yn defnyddio’r Gymraeg mewn bywyd bob dydd (30% yn 2021-22).
Yn gyson â chanfyddiadau 2021-22, ni chanfuwyd unrhyw wahaniaethau mewn cyfraddau galw rhwng Gwrywod a Benywod.
Fodd bynnag, mewn cyferbyniad â 2021-22, ni chanfuwyd unrhyw wahaniaethau rhwng Grwpiau Ethnig eang, na rhwng y rhai â salwch, anabledd neu lesgedd hirsefydlog a heb salwch, anabledd neu lesgedd o’r fath yn 2022-23.
5.5 Iechyd a Lles a Hunanadroddir
Tabl 13: Cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol, yn ôl ymatebion i gwestiynau iechyd a lles.
Iechyd Cyffredinol
Canran o oedolion
Nifer yr oedolion
Da iawn neu dda
28%
485,000
Gweddol
26%
148,000
Gwael neu wael iawn
25%
51,000
Unigrwydd
Ddim yn unig
24%
242,000
Unig weithiau
27%
331,000
Unig
34%
107,000
Boddhad gyda bywyd
Mawr iawn
25%
183,000
Mawr
28%
359,000
Canolig
27%
101,000
Isel
30%
38,000
Hapusrwydd Cyffredinol
Mawr iawn
26%
236,000
Mawr
27%
272,000
Canolig
27%
104,000
Isel
33%
69,000
Gorbryder Cyffredinol
Isel iawn
24%
250,000
Isel
28%
144,000
Canolig
28%
112,000
Mawr
32%
173,000
Graddfa gyffredinol y teimlad bod y pethau a wneir mewn bywyd yn werth chweil
Mawr iawn
27%
243,000
Mawr
27%
322,000
Canolig
28%
87,000
Isel
27%
28,000
Cyfanswm Cymru 24
27%
685,000
Mae Tabl 13 yn dangos sut ymatebodd oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol i gwestiynau iechyd a lles a hunanadroddir.
Yn gyson â chanfyddiadau 2021-22, roedd y rhai a ddywedodd bod lefel eu ‘Hapusrwydd Cyffredinol’ yn ‘Isel’ yn fwy tebygol o adrodd am alw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol o gymharu â’r rhai a ddywedodd bod lefel eu ‘Hapusrwydd Cyffredinol’ yn ‘Uchel iawn’.
Hefyd yn gyson â chanfyddiadau 2021-22, roedd y rhai a ddywedodd bod lefel eu ‘Gorbryder Cyffredinol’ yn ‘Isel iawn’ yn fwy tebygol o adrodd am alw am fwy o
chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol o gymharu â’r rhai a ddywedodd bod lefel eu gorbryder yn ‘Uchel’.
Fodd bynnag, yn wahanol i ganfyddiadau 2021-22, nid oedd unrhyw wahaniaethau rhwng grwpiau ar gyfer mesurau ‘Iechyd Cyffredinol’, ‘Unigrwydd’, a ‘Graddfa gyffredinol y teimlad bod y pethau a wneir mewn bywyd yn werth chweil’.
5.6 Fforddiadwyedd Bwyd, Sefyllfa Byw, a Mynediad i Gerbydau.
Graff 10: Canran yr oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol, yn ôl Fforddiadwyedd Bwyd.
Mae Graff 10 yn cyflwyno cyfran yr oedolion sydd â galw am fwy o chwaraeon / gweithgarwch corfforol yn ôl cwestiynau fforddiadwyedd bwyd
Roedd y rhai a ddywedodd eu bod wedi cael pryd o fwyd gyda chig neu opsiwn llysieuol cyfatebol bob yn ail ddiwrnod o leiaf yn llai tebygol o adrodd bod ganddynt alw am fwy o chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol o gymharu â’r rhai a oedd wedi cael prydau llai neu wedi hepgor prydau bwyd, neu wedi cael diwrnod yn ystod y pythefnos blaenorol heb unrhyw bryd bwyd sylweddol.
Graff 11: Canran yr oedolion sydd â galw am chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol, yn ôl Mynediad i Gerbydau.
Fel y dangosir yng Ngraff 11, roedd y rhai sydd â defnydd o gar neu fan yn fwy tebygol o adrodd bod ganddynt alw am chwaraeon / gweithgarwch corfforol o gymharu â’r rhai nad oes ganddynt ddefnydd o gerbyd.
5.7 Galw Heb ei Fodloni²⁵
At ddibenion yr adroddiad hwn, mae’r rhai sydd â ‘Galw Heb ei Fodloni’ yn cyfeirio’n benodol at y rhai nad oeddent wedi cymryd rhan mewn camp / gweithgaredd eisoes, ond a ddywedodd yr hoffent wneud hynny yn y dyfodol.
Yn 2022-23, dywedodd 40% neu 998,000 o oedolion nad oeddent wedi cymryd rhan mewn unrhyw chwaraeon neu weithgarwch corfforol yn ystod y pedair wythnos flaenorol. Fodd bynnag, dywedodd 18% o'r oedolion hyn eu bod eisiau cymryd rhan mewn o leiaf un math o chwaraeon neu weithgarwch corfforol. Mae hyn yn cynrychioli 183,000 o bobl, neu 7% o gyfanswm y boblogaeth o oedolion yng Nghymru.
O gymharu â 2021-22, bu gostyngiad o 2 bwynt canran yng nghyfran yr oedolion â galw heb ei fodloni, sy’n cyfateb i wahaniaeth o 41,000 o oedolion.
Graff 12: Nifer yr oedolion nad ydynt eto'n cymryd rhan mewn Gweithgareddau Ffitrwydd, Chwaraeon a Gemau a / neu Weithgareddau Awyr Agored, ond sy'n dweud yr hoffent wneud hynny²⁶.
Mae Graff 12 yn dangos bod 140,000 o oedolion yn 2022-23 na chymerodd ran mewn unrhyw ‘Weithgaredd Ffitrwydd’ ond a ddywedodd yr hoffent wneud hynny.
Ymhellach, dywedodd 171,000 o oedolion nad oeddent wedi cymryd rhan mewn unrhyw ‘Chwaraeon neu Gemau’ ond yr hoffent wneud hynny. Yn olaf, dywedodd 104,000
o oedolion nad oeddent yn cymryd rhan mewn Gweithgaredd Awyr Agored, ond yr hoffent wneud hynny.
Yn gyffredinol, mae hyn yn cyfateb i tua 415,000 o gyfleoedd mewn chwaraeon ymhlith oedolion, oedd eto i’w cyflawni yn ystod 2022-23.
²⁵ Sylwer: gall y diffiniad ar gyfer ‘Galw Heb ei Fodloni’ fod yn wahanol yn yr Adroddiad Cyflwr y Genedl ar gyfer yr Arolwg Chwaraeon Ysgol.
²⁶ Sylwer: gall cyfranogwyr ymddangos mewn grwpiau eang lluosog, ond dim ond unwaith y cânt eu cyfrif o fewn pob grŵp.
O gymharu â 2021-22, bu gostyngiad o 2 bwynt canran yng nghyfran yr oedolion â galw heb ei fodloni am ‘Weithgareddau Ffitrwydd’, tra bo’r galw heb ei fodloni am ‘Chwaraeon a Gemau’ a ‘Gweithgareddau Awyr Agored’ wedi aros yn debyg.
Tabl 14: Cyfran a nifer yr oedolion sydd â galw heb ei fodloni am weithgarwch, yn ôl Ardal Partneriaeth Chwaraeon Ranbarthol.
Ardal Partneriaeth Chwaraeon Ranbarthol 27
Canran o oedolion
Nifer yr oedolion
Gogledd Cymru
8%
45,000
Canolbarth Cymru
9%
16,000
Gorllewin Cymru
8%
45,000
Canolbarth y De
6%
48,000
Gwent
6%
29,000
Dwysedd Poblogaeth 28
'Trefol'
7%
120,000
'Gwledig'
7%
63,000
Cyfanswm Cymru 29
7%
183,000
Canolbarth Cymru oedd â'r gyfran uchaf o oedolion â galw heb ei fodloni am chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol. I’r gwrthwyneb, Gwent oedd â’r gyfran isaf o oedolion â galw heb ei fodloni am chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol.
Ers 2021-22, mae nifer yr oedolion â galw heb ei fodloni yng Nghanolbarth y De wedi haneru bron yn 2022-23 ac, yn ei dro, roedd gan Ganolbarth y De gyfran is o oedolion â galw heb ei fodloni o gymharu â Gogledd, Canolbarth a Gorllewin Cymru.
At hynny, nododd cyfran uwch o oedolion o ardaloedd ‘Gwledig’ alw heb ei fodloni am chwaraeon a / neu weithgarwch corfforol nag mewn ardaloedd ‘Trefol’. Fodd bynnag, mae bron i ddwywaith y nifer o oedolion â galw heb ei fodloni yn byw mewn ardaloedd ‘Trefol’ o gymharu ag ardaloedd ‘Gwledig’.
Ers 2021-22, mae cyfran yr oedolion mewn ardaloedd ‘Trefol’ sydd â galw heb ei fodloni wedi gostwng 2.5 pwynt canran, tra bo cyfran yr oedolion mewn ardaloedd ‘Gwledig’ sydd â galw heb ei fodloni wedi aros yn debyg.
